یکى این خروس را ساکت کند

تلفن بى امان زنگ مى زد، شدیداً عصبى شده بود. هر بار که تمرکز مى کرد تا چند خطى بنویسد سروصداها امان نمى دادند و به قول معروف فعل و فاعل را پس و پیش مى کرد. این مرتبه پرید و تلفن را قطع کرد. نفس راحتى کشید و دوباره شروع کرد. نوشته هایش را از اول خواند، چشمش به متن بود اما گوشش صداى تلویزیون را از اتاق کنارى مى شنید. با عصبانیت در اتاق را به هم کوبید. اما فایده اى نداشت، سروصداى خیابان خیلى زیاد بود تصمیم گرفت گرما را تحمل کند و پنجره اتاقش را هم ببندد اما خنده دار بود! از درز این پنجره، پشه ها، رفت و آمد مى کنند چه برسد به امواج صوتى! با دو دستش گوشهایش را گرفت، اما از آنجایى که دست سومى براى نوشتن نداشت، تسلیم شد و آنها را رها کرد!

پنجره آشپزخانه خوشبختانه به کوچه خلوتى باز مى شد تصمیم گرفت آنجا را براى نوشتن انتخاب کند ولى این مکان هم متعلق به یک زندگى مدرن و شهرى بود و باید صداى وسایل و تجهیزات را تحمل مى کرد آنقدر حساس شده بود که از صداى نفس خودش هم تنفر داشت. دهانش خشک بود و تپش قلب گرفته بود وخلاصه اینکه اصلاً نمى توانست روى نوشته هایش تمرکز داشته باشد.

آلودگى صوتى چیست؟

بحث آلودگى بحث مفصلى است، سالهاست که در مورد آلودگى هوا و آلودگى آب و محیط زیست و خاک، مطالب بسیارى شنیده ایم. اما آلودگى جدیدترى که مجبور به تحمل آن هستیم «آلودگى صوتى» است.

همه ما به شکلهاى مختلف سروصدا را تحمل مى کنیم. در بعضى شرایط خود ما منبع مولد این صدا و در برخى حالات قربانى آن هستیم. درست مانند افراد سیگارى و غیرسیگارى که هر دو از دود موجود در محیط آسیب مى بینند. البته به طور حتم فردى که قربانى یک امر غیرارادى و ناخواسته است همیشه بیشتر آسیب مى بیند.

متأسفانه بسیارى از ما فراموش مى کنیم فضا و محیطى که در آن بسر مى بریم متعلق به همه ماست و به فرد و گروه خاصى تعلق ندارد! گاهى اوقات با دیدن «آدم بزرگهاى»! مشکل ساز و مولد صداهاى ناهنجار خاطره سالهاى کودکى و حیاط مدرسه زنده مى شود، بچه هاى زورگو و بى منطقى که فکر مى کردند تمام حیاط متعلق به آنهاست و فضایى براى دانش آموزان به اصطلاح مظلومتر در نظر نمى گرفتند! حال و روز آدمها در زندگى اجتماعى هم به همین شیوه است. هر کدام ما در شرایطى مجبور هستیم سروصداهایى را ناخواسته تحمل کنیم چون اطرافیانمان یاد نگرفته اند که چگونه به هم احترام بگذارند!

سروصدا و سلامت انسان

سازمان بهداشت جهانى اعلام کرده است که شلوغى و صداهاى آزاردهنده مى تواند روى سلامت انسان و نحوه رفتارهاى او تأثیر بگذارد.

تحقیقات نشان داده است افرادى که در اطراف مراکز شلوغى چون فرودگاهها یا ایستگاههاى راه آهن و… زندگى مى کنند، در مقایسه با سایرین به دفعات بیشترى دچار سردرد مى شوند و احتمال بروز تصادفات کوچک در مورد آنها بیشتر است. این افراد اعتیاد بیشترى به مصرف قرصهاى مسکن و خواب آور پیدا مى کنند.

تفاوت آلودگى صوتى با سایر آلودگیها

این آلودگى از جهات زیر با سایر آلودگیهایى چون هوا، آب، خاک و… فرق دارد.

۱- آلودگى صوتى گذراست به این معنا که وقتى منبع آلودگى از بین برود محیط از آسیب آن حفظ مى شود. براى مثال یک ماشین زباله پرسروصدا که کارکنان آن با بى دقتى هنگام حمل زباله، آنها را به اطراف پخش مى کنند پس از ترک محل صدایى از خود بر جاى نمى گذارند اما آلودگى اى که در محیط ایجاد مى کنند باقى مى ماند.

۲- سایر انواع آلودگى را مى توان اندازه گیرى کرد، گرچه در مورد صوت مى توان هر صدا را به تنهایى اندازه گرفت اما سنجش و ارزیابى صداى کلى محیط کار مشکلى است. و تبیین میزان واقعى و آستانه خطر واقعى این آلودگى در مقایسه با سایر آلودگیها سخت است.

۳- تعیین و تفسیر و توصیف شلوغى و صداى آزاردهنده کاملاً نسبى است. در حالی که جوانى پرهیجان از صداى غرش موتوسیکلت یا لوله اگزوز دستکارى شده ماشینش لذت برده و به شور و وجد مى آید شخص دیگرى شدیداً آزار مى بیند!

یکى از عوامل تعیین کننده آلوده بودن یا نبودن چیزى بسته به آن دارد که چه مقدار آن عامل به سلامت ما آسیب مى رساند و از آنجایى که سروصدا عامل استرس و عامل بسیارى از بیماریهاى انسان است مى توان گفت شلوغى و سروصدایى که باعث رنجش ما باشد، آلوده کننده محیط زندگیمان محسوب مى شود.

عوامل تشدید کننده آلودگى یک صدا

«بلندى» یک صدا تنها یکى از اجزاى تأثیرگذار آن بر انسان است. زمان، مکان مدت تأثیرپذیرى، منبع مواد صوت، شرایط روحى شنونده و کنترل یا عدم کنترل او بر آن صدا خود مى تواند صدایى را آزاردهنده یا روح افزا کند.

صداى باز نشدن یک بسته بیسکویت هرگز در گوشه اى از خیابانى شلوغ توجه ما را جلب نمى کند. به عبارتى آن را نمى شنویم اما همین صدا اگر در کتابخانه اى خلوت یک هفته پیش از امتحان کنکور! در حالی که شب را نخوابیده ایم و الآن ساعت ۲ بعدازظهر است و… شنیده شود از صداى ناشى از هیجان آتش بازى چهارشنبه سورى و استفاده از انواع نارنجکها، سیگارتها، دینامیتها، ترقه ها و… در میان خنده و هلهله جمعى جوان بلندتر و آزاردهنده تر به نظر مى رسد!

واحد اندازه گیرى صوت:

(dB) یا دسى بل واحدى است که در این مقاله زیاد به آن برخورد مى کنیم و واحد اندازه گیرى شدت صوت است. این واحد لگاریتمى است، به این معنا که ۲ برابر شدن شدت صوت به مفهوم ۲ برابر شدن واحد دسى بل نیست.

مفهوم بلندى یک صدا در گوش انسان، مفهومى نیست که مستقیماً به واحد دسى بل مرتبط باشد شدت صوت با مسافت هم نسبت عکس دارد.که این نسبت هم تابع ارتباطات عددى معمول نیست براى نمونه یک صداى ۱۰۰ دسى بلى در ۱۰ متر در مسافت ۲۰ متر db94 مى شود و در ۴۰ مترى معادل ۸۸ دسى بل (۲ برابر شدن مسافت ۶ واحد شدت صوت را کم مى کند) و…

سروصدا و دیدگاه روانشناسى:

تحقیقات نشان داده است که انسانهاى درون گرا در مقایسه با افراد برون گرا نسبت به سروصدا تحریک پذیرتر هستند و کوچکترین صداها مى تواند آرامش درونى آنها را به هم بزند.

در ضمن اینکه در زمان ناراحتى، افسردگى، نگرانى یا شرایط سخت عاطفى همچون طلاق، بیکارى، مرگ یک عزیز و… صداهاى عادى تر فرد را زودتر به ستوه مى آورند و آنها را شلوغى قلمداد مى کند.

تفاوت بین «صدا» و «سروصدا» چیست؟

واکنش ما در مقابل صداها یکسان نیست. همه ما هر روز صداهاى مختلفى را در شرایط و مکانهاى متفاوت مى شنویم که اگر آن صداها با امورى که انجام مى دهیم تداخل داشته باشد آن صدا در نظر ما شلوغى یا سروصدا مى آید.

صدایى که براى یک فرد آزاردهنده است مى تواند براى دیگرى لذت بخش باشد. براى مثال یک زوج جوان روستایى، صبحها مجبور بودند با صداى بانگ خروس از خواب بیدار شوند و این در حالى بود که خانم خانه با شنیدن صداى خروس با خوشحالى از خواب بیدار مى شد و آقا پیش از بیدار شدن خروس، رختخواب را ترک مى کرد تا مجبور نباشد با سروصداى او روز را شروع کند!

شلوغى و صداى بلند آسیبهاى بیش از آسیب گوش ایجاد مى کند!

سروصدا علاوه بر مشکلات شنوایى، مى تواند مشکلات قلبى- عروقى، تند شدن ضربان قلب، افزایش فشارخون، مشکلات گوارشى، کم شدن هوشیارى و پایین آمدن قدرت حافظه، عصبانیت، اتساع مردمک چشم و کم شدن دید را به وجود آورد.

همچنین یکى از مشکلاتى که در اثر سروصدا ایجاد مى شود، به هم خوردن عادات خواب و بى خوابى است که در شهرهاى بزرگ بسیارى از مردم با آن درگیر هستند.

شلوغى و بى خوابى

همه مى دانیم که سروصدا و شلوغى در داشتن یک خواب خوب مانع بزرگى است و مى تواند به راحتى آن را به هم زند، و به همین خاطر است که اکثر ما براى بیدار شدن از ساعت استفاده مى کنیم که هر چه میزان خوابمان سنگینتر باشد تعداد ساعتها یا صداى آنها را بیشتر مى کنیم!!

آلودگى صوتى باعث کاهش زمان خواب، یا افزایش تعداد دفعات بیدار شدن و به قول معروف از خواب پریدن مى شود.

براى اینکه یک صدا بتواند شخصى را از خواب بى خواب کند! چند عامل مهم است.

۱- نوع صدا و آلودگى صوتى (مثلاً صداى یک بلبل یا صداى وزوز پشه!)

۲- تکرار آن (صداى زنگ زدن یک ساعت یا به صدا درآمدن ۵ ساعت هر کدام به فاصله ۵ دقیقه از دیگرى)

۳- مدت آن (صداى ریخته شدن آب در یک لیوان یا صداى چکه چکه کردن شیر آب به طور ممتد.)

۴- شدت آن (صداى نفسهاى عادى هم اتاقى در خوابگاه دانشجویى یا صداى خروپف شدید او)

۵- آستانه تحریک پذیرى یک شخص (شخص با صدایى به شدت ۳۵ دسى بل بیدار مى شود اما شخصى دیگر در ۹۰ دسى بل همچنان راحت مى خوابد و خم به ابرو نمى آورد.)

۶- مراحل خواب، اینکه ما اول خوابمان باشیم یا عمیقاً خواب باشیم و هفت پادشاه را خواب ببینیم خیلى مهم است. قرار گرفتن شخص در مرحله عمیق خواب نیاز به شدت بیشترى از صوت براى بیدار شدن دارد.

- البته متغیرهاى دیگرى چون بالا رفتن سن هم مؤثر است. یک فرد جوان ممکن است به قول مادرش با صداى توپ و تانک هم بلند نشود اما یک پدربزرگ یا مادربزرگ با آهسته ترین صداى پاى نوه مچ او را مى گیرد!

- انگیزه براى بیدار شدن از خواب هم خود مهم است. روز کارى بیدار شدن و حضور در سر کار و کارت زدن آن هم ساعت ۸ صبح بسیار سختتر از بیدار شدن از خواب در روز جمعه آن هم ساعت 5/4 صبح و حضور در کوهستان است.

- از طرف دیگر سازش با سروصدا هم فاکتور مهمى است بسیارى از مادران کودکان خود را با صداى رادیو و تلویزیون مى خوابانند و تحریک پذیرى او در مقابل صدا کم مى شود. اما عده اى دیگر در زمان خواب کودک حتى در خانه قدم هم نمى زنند!

مقایسه شدت چند نوع صدا با یکدیگر:

- صداهاى موجود در خانه اى ساکت نه آپارتمانى شلوغ db ۲۰

- صداى صحبت معمولى db ۴۰

- صداى زنگ تلفن db ۶۰

- صداى هواکش سالم نه خراب!! db ۷۵

- صداى حاصل از ترافیک سنگین db ۱۰۰

- صداى ناشى از موتور هواپیما db ۲۰۰-۱۰۰

این هم چند نکته:

- اگر کار شما به گونه اى است که باید صدایى با شدت db75 را براى ۸ ساعت در روز تحمل کنید مراقب گوشهاى خود باشید و فکر اساسى کنید.

- در صورتی که مایل هستید بدانید سروصدا چه تأثیراتى بر سیستمهاى مختلف بدن شما دارد به کتاب (noise and health) توسط (Thomas H Fay) مراجعه کنید.

- کشور سوئیس در حال حاضر تنها کشورى است که بهترین تکنولوژى را براى کاستن سروصدا از محیط به کار مى گیرد.

- اگر مجبور هستید براى صحبت کردن با کسى که از شما دور است صدایتان را بلند کنید. آگاه باشید که به دست خود محیطى ساخته اید که سلامتتان را به مخاطره مى اندازد.

منبع : بنیاد اندیشه اسلامی